หัวนมบอด เป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้คุณแม่ไม่สามารถให้นมบุตรได้ เนื่องจากหัวนมไม่ยื่นออกมาจากเต้านมอย่างเป็นปกติ ทำให้หลายๆ คนที่มีปัญหานี้เกิดความไม่มั่นใจในความงามของหน้าอกตัวเอง บทความนี้ได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะของหัวนมบอดในแต่ละระดับความรุนแรง สาเหตุการเกิดหัวนมบอด คำแนะนำในการแก้หัวนมบอดเบื้องต้น และการรักษาหัวนมบอด เพื่อแก้ปัญหาการให้น้ำนมบุตรไม่ได้
หัวนมบอด คืออะไร?
หัวนมบอด คือ ลักษณะของหัวนมที่มีการยุบหรือบุ๋มลงไปในเต้านม ทำให้ดูเหมือนไม่มีหัวนม ซึ่งสามารถเกิดได้ทั้งแบบหัวนมบอดข้างเดียวหรือบอดทั้งสองข้างก็ได้ ซึ่งความผิดปกตินี้ไม่ได้เกิดกับเพียงเพศหญิงเท่านั้น เพศชายก็สามารถเกิดได้เช่นเดียวกัน โดยส่วนใหญ่แล้วหัวนมบอดเริ่มเป็นได้ตั้งแต่กำเนิด แต่บางรายอาจเกิดขึ้นในภายหลัง ซึ่งเกิดได้จากหลายๆ สาเหตุ เช่น ผลกระทบจากการรักษามะเร็งเต้านม และการทำศัลยกรรมลดขนาดหน้าอกให้เล็กลง ทำให้เกิดพังผืดในเนื้อเยื่อเต้านม จนส่งผลให้พังผืดรั้งท่อน้ำนม และดึงหัวนมเข้าไป นอกจากนี้การให้นมลูกผิดวิธียังเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้หัวนมบอดได้ด้วย
ลักษณะของหัวนมบอดมีทั้งหมดกี่ระดับ?
ลักษณะของหัวนมบอดสามารถแบ่งความรุนแรงของอาการได้ทั้งหมด 3 ระดับ ขึ้นอยู่กับระยะการยุบตัวเข้าไปของหัวนม และความยากง่ายในการแก้หัวนมบอดให้เป็นปกติ โดยสามารถแบ่งลักษณะเหล่านั้นได้ดังนี้
หัวนมบอดขั้นต้น
หัวนมบอดในขั้นต้น คือ ลักษณะที่หัวนมนั้นยุบเข้าไปในเต้านมเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ซึ่งเป็นอาการที่ไม่ถาวร สามารถใช้มือดึงหัวนมออกมาได้ หรือในบางครั้งหัวนมก็สามารถยื่นออกมาได้จากการที่ร่างกายได้รับการกระตุ้น เช่น อากาศหนาวเย็น การสัมผัส การดูด หรือมีความรู้สึกทางเพศ เป็นต้น ซึ่งลักษณะหัวนมบอดในขั้นต้นนี้ไม่ส่งผลเสียใดๆ ต่อร่างกาย ยังคงให้นมบุตรได้ตามปกติ ส่วนวิธีแก้ไขในเบื้องต้นสามารถทำได้โดยการหมั่นดึงหัวนมบ่อยๆ หรือใช้อุปกรณ์ระบบสุญญากาศช่วยดึงหัวนมออกมา
หัวนมบอดขั้นปานกลาง
ลักษณะหัวนมบอดขั้นปานกลาง หัวนมจะบุ๋มลึกลงไปมากกว่าขั้นต้น การที่จะดึงออกมาทำได้ค่อนข้างยากลำบาก เมื่อดึงออกมาได้หัวนมก็ยื่นออกมาจากเต้านมได้เพียงแค่ชั่วคราว ซึ่งลักษณะแบบนี้ยังไม่ส่งผลเสียมากนักกับคุณแม่บางท่าน เพราะสามารถให้นมบุตรได้ตามปกติ แต่คุณแม่บางรายที่มีปัญหาอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ปัญหาท่อน้ำนมสั้น อาจจำเป็นต้องใช้อุปกรณ์แก้หัวนมบอดเข้ามาช่วย
หัวนมบอดขั้นรุนแรง
หัวนมบอดขั้นรุนแรง เป็นลักษณะหัวนมที่ยุบตัวลงไปลึกมาก ซึ่งอาการนี้จะเกิดขึ้นอย่างถาวร โดยมีสาเหตุมาจากท่อน้ำนมเกิดการรั้งตัวและขดอยู่ด้านใน จนไม่สามารถดึงหัวนมขึ้นมาได้จากการใช้มือหรืออุปกรณ์ใดๆ อาจส่งผลต่อความสวยงาม ทำให้บางท่านรู้สึกขาดความมั่นใจ ที่สำคัญคุณแม่ที่มีลักษณะหัวนมเป็นเช่นนี้จะไม่สามารถให้น้ำนมบุตรได้ ต้องทำแก้หัวนมบอด ด้วยการรักษาโดยการผ่าตัดกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
หัวนมบอดเกิดจากสาเหตุอะไรบ้าง?
หัวนมบอดเกิดได้จากหลายสาเหตุ โดยสามารถแบ่งได้เป็นสาเหตุที่เกิดขึ้นตั้งแต่กำเนิด และการเกิดขึ้นมาในภายหลัง ดังนี้
ตั้งแต่กำเนิด
หัวนมบอดเกิดจากความผิดปกติตั้งแต่ก่อนกำเนิด ในช่วงการพัฒนาของเต้านม โดยสาเหตุหลักๆ คือ การมีพื้นที่ฐานของหัวนมน้อยจนเกินไป และการมีท่อน้ำนมที่สั้นกว่าปกติหรือเกิดการรั้งหดตัวเข้าไปด้านใน
เกิดขึ้นในภายหลัง
การเกิดหัวนมบอดขึ้นในภายหลัง อาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ เช่น การให้นมบุตรผิดวิธี อายุที่มากขึ้นส่งผลให้ท่อน้ำนมสั้นลง การมีแผลเป็นบริเวณเต้านมจากการศัลยกรรมลดขนาดหน้าอก หรือผลข้างเคียงจากการรักษาโรคมะเร็งเต้านม ภาวะท่อน้ำนมโป่งพอง รวมถึงการเกิดพังผืด ทำให้หัวนมถูกดึงรั้งเข้าไปด้านใน
หัวนมบอดให้นมลูกได้ไหม?
คุณแม่บางท่านอาจมีความกังวลใจว่าหัวนมบอดให้นมลูกได้ไหม ถ้าหากหัวนมบอดไม่อยู่ในขั้นรุนแรง สามารถให้นมบุตรได้ตามปกติ โดยมีคำแนะนำในการให้นมบุตร ดังนี้
- ประคองลูกเข้าเต้าด้วยท่าที่ถูกต้อง การให้นมบุตรเป็นประจำอาจช่วยให้หัวนมนั้นนูนออกมาได้ โดยพยายามให้ลูกอ้าปากกว้างและงับเต้านมให้ลึกถึงลานนม จะทำให้ลูกสามารถดูดนมได้ดียิ่งขึ้นและลดอาการบาดเจ็บบริเวณหัวนมของคุณแม่ด้วย
- การใช้เทคนิคฮอฟแมน (Hoffman Technique) เป็นการบริหารหัวนมโดยการวางนิ้วหัวแม่มือทั้งสองข้างลงบนลานนมในทิศทางตรงกันข้ามกัน กดนิ้วทั้งสองลงเล็กน้อยพร้อมกับดึงแยกนิ้วทั้งสองออกไปด้านข้างจนรู้สึกตึง จากนั้นเปลี่ยนตำแหน่งการวางนิ้วแล้วทำซ้ำ อาจเริ่มทำจากตำแหน่งด้านซ้ายและขวาก่อน แล้วจึงเปลี่ยนเป็นตำแหน่งด้านบนและล่าง ควรทำการบริหารหัวนมตามขั้นตอนจนครบข้างละ 5 ครั้ง ทุกครั้งหลังอาบน้ำ หรือก่อนให้ลูกเข้าเต้า
- การใช้อุปกรณ์ช่วยดึงหัวนม โดยการใช้มือบีบลูกยางพร้อมกับวางแก้วครอบหัวนมลงบนบริเวณลานนม จากนั้นปล่อยมือที่บีบลูกยางออก ทำข้างละ 10 นาที วันละ 2 ครั้ง หลังอาบน้ำ รวมถึงการใช้ปทุมแก้ว (Breast cup) เพื่อทำให้หัวนมยื่นออกมามากขึ้น หรือใช้เครื่องปั๊มนมเพื่อให้หัวนมนูนออกมาแล้วจึงให้ลูกเข้าเต้า
- กระตุ้นความรู้สึกบริเวณหัวนม ก่อนการให้นมบุตร ใช้นิ้วมือคลึงบริเวณรอบหัวนม เพื่อกระตุ้นให้หัวนมนูนขึ้น จากนั้นใช้ผ้าชุบน้ำเย็นแตะเบาๆ ถือเป็นอีกหนึ่งวิธีแก้หัวนมบอดที่ช่วยได้
หัวนมบอดสามารถรักษาได้อย่างไรบ้าง?
รักษาด้วยการใช้มือ
สำหรับการแก้หัวนมบอดที่อาการไม่รุนแรง หัวนมยุบลงไปเพียงเล็กน้อย สามารถทำการรักษาด้วยการใช้มือได้ แต่ต้องมีการทำอย่างสม่ำเสมอทุกวัน และต้องใช้เวลานานหลายเดือนถึงจะเห็นผลชัดเจน โดย ใช้นิ้วมือในการแก้หัวนมบอดเบื้องต้นได้หลายวิธี ดังนี้
- การใช้นิ้วกดแยก ใช้นิ้วชี้สองนิ้ววางลงบนลานนม จากนั้นกดนิ้วทั้งสองลงเล็กน้อยแล้วดึงแยกนิ้วทั้งสองออกไปด้านข้าง เพื่อให้หัวนมยื่นออกมา กลับไปทำซ้ำแบบเดิม 2-3 ครั้ง ควรทำเป็นประจำทุกวัน
- การใช้นิ้วบีบดึงขณะอาบน้ำ ใช้นิ้วโป้งและนิ้วชี้คีบดึงหัวนมขึ้นมาเบาๆ ขณะอาบน้ำ ทำติดต่อกัน 2-3 ครั้ง และควรทำเป็นประจำทุกครั้งเวลาอาบน้ำ เพื่อลดการสร้างพังผืดที่ทำให้หัวนมถูกดึงรั้งเข้าไปด้านใน
- การบีบเต้านม ใช้มือบีบเต้านมทั้งสองข้างให้เข้าหากัน จากนั้นใช้นิ้วคีบหัวนมขึ้นมา ทำซ้ำอย่างน้อย 20 ครั้ง และทำเป็นประจำทุกวันเพื่อผลลัพธ์ที่ดี
- การกระตุ้นหัวนม กระตุ้นความรู้สึกบริเวณหัวนม เป็นการแก้หัวนมบอดโดยการใช้นิ้วมือสองนิ้วจับบริเวณหัวนมแล้วหมุนไปมาเบาๆ คลึงหัวนมนานติดต่อกัน 30 วินาที โดยคุณคุณแม่ป้ายแดง ที่อยู่ในช่วงให้นมบุตรสามารถใช้วิธีนี้ได้ โดยเพิ่มขั้นตอนการนำผ้าชุบน้ำเย็นมาวางลงบนเต้านม เพื่อเป็นการกระตุ้นหัวนมเพิ่มเติม
รักษาด้วยการใช้เครื่องมือ
สำหรับหัวนมบอดขั้นปานกลางหรืออาการไม่รุนแรง สามารถใช้เครื่องมืออุปกรณ์ช่วยแก้หัวนมบอดได้ เพื่อความสะดวกและมีประสิทธิภาพมากกว่าการใช้นิ้วมือ ซึ่งสิ่งที่ต้องคำนึงถึงคือการเลือกใช้เครื่องมือที่มีคุณภาพดี ทำจากวัสดุที่ได้มาตรฐาน มีความปลอดภัยและคงทน ไม่มีสารปนเปื้อนตกค้างที่เป็นอันตรายต่อเด็ก มีการทำความสะอาดหัวนมและอุปกรณ์ทั้งก่อนและหลังใช้งาน โดยมีเครื่องมือที่ถูกนำมาใช้งานหลักๆ ดังนี้
- การใช้ที่ปั๊มหัวนม ลักษณะที่ปั๊มหัวนม คือ ด้านหนึ่งเป็นลูกยาง ส่วนอีกด้านหนึ่งเป็นถ้วยพลาสติกครอบหัวนม ใช้งานโดยทำการบีบลูกยางแล้วนำถ้วยครอบลงบริเวณหัวนม จากนั้นปล่อยมือที่บีบลูกยางออก ทำซ้ำเป็นประจำอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้หัวนมคืนสู่สภาพปกติ
- การใช้อุปกรณ์กดลานนม หรือเรียกอีกอย่างว่า ปทุมแก้ว ลักษณะเป็นพลาสติกแข็งใส 2 ชั้น ด้านบนเป็นฝาครอบรูปโดม มีรูสำหรับระบายอากาศ ส่วนฐานด้านล่างมีทั้งแบบนิ่มและแบบแข็ง มีรูวงกลมตรงกลาง โดยแบบแข็งจะมีแรงกดที่สูงกว่าจึงเหมาะกับผู้ที่มีหัวนมยุบลงไปลึกมากกว่า ส่วนแบบนิ่มจะทำจากซิลิโคนจึงสวมใส่สบายกว่า ใช้งานโดยนำปทุมแก้วครอบให้หัวนมอยู่ตรงกลางรูวงกลมของส่วนฐาน แรงกดของปทุมแก้วจะทำการช่วยนวดผิวบริเวณรอบลานนมให้อ่อนนุ่มขึ้น และทำให้หัวนมยื่นออกมาได้มากขึ้น ควรสวมใส่ปทุมแก้วไว้ใต้ชุดชั้นในต่อเนื่องทุกวัน วันละ 8 ชั่วโมง และถอดออกในเวลานอน ระยะเวลาในการสวมใส่แต่ละคนจะไม่เท่ากัน อาจเพียง 1-2 สัปดาห์ หรือหลายเดือนก็ได้
